Voor het Parool (6 juli 2022) schreef ik een opiniebijdrage over de te afhankelijke positie van het Waterschap Amstel, Gooi en Vecht ten opzichte van Waternet.
Een samenwerking als die van waterschap Amstel, Gooi en Vecht en de gemeente Amsterdam in stichting Waternet ondermijnt de noodzakelijke onafhankelijkheid van dit waterschap en is daarmee een gevaar voor de waterveiligheid, stelt waterschapsbestuurder Marjolein Quené.
Stichting Waternet voert zowel de drinkwatertaken en de rioolwatertaken van de gemeente Amsterdam uit als de waterschapstaken van waterschap Amstel, Gooi en Vecht (AGV). Dat is handig voor Amsterdam: uitvoeringstaken op afstand en de investeringen op dit terrein drukken niet op de balans van de gemeente. Het werkgebied van het waterschap is echter veel groter dan de gemeente Amsterdam. Het omvat namelijk ook nog tien andere gemeentes. Daarnaast behoort Amsterdam-Noord tot het werkgebied van een ander waterschap.
De directie van Waternet claimt al jaren dat het voorop loopt in Nederland als ‘watercyclusbedrijf’. Het samenvoegen van watertaken in 2011 in één organisatie zou niet alleen efficiënter zijn, maar ook synergetische voordelen hebben. Vanwege de gebrekkige cybersecurity staat Waternet nu voor de drinkwatertaken onder toezicht van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). In reactie daarop doet het Amsterdamse college van b. en w. nu een vlucht naar voren met een voorstel om de structuur van de stichting Waternet nog ingewikkelder te maken.
Oplopend kastekort
Waternet is in werkelijkheid niet efficiënt en vooral complex. Problemen met de drinkwaterrekeningen in Amsterdam duren nu al meer dan een jaar en het waterschap loopt meer dan een jaarcyclus achter met het opleggen van de waterschapsbelastingen. Het kastekort dat hierdoor is ontstaan is inmiddels opgelopen tot rond de 200 miljoen euro. Er is fors achterstallig onderhoud aan dijken, sluizen, waterkeringen, bruggen en gemalen waarvoor een bedrag van rond 155 miljoen euro nodig is. Dijkverbeteringen lopen inmiddels zeven jaar achter op de wettelijke verplichtingen en waterschap AGV loopt bij het behalen van de waterkwaliteitsdoelstellingen nog meer achter dan andere waterschappen.
We hebben in Nederland waterschappen als autonome overheden met een eigen belastingheffing om de waterveiligheid en watergezondheid te waarborgen. Waterschappen moeten een tegenmacht en -kracht kunnen bieden tegen de waan van de dag van andere overheden en andere beleidsprioriteiten. Waterschappen hebben een democratisch gekozen bestuur, omdat zij verstrekkende beslissingen kunnen nemen. Waterschappen zijn monistisch: beleid en uitvoering zijn nauw met elkaar verbonden. Dit alles juist om onafhankelijk van andere belangen waterveiligheid en gezondheid aan de inwoners van hun werkgebied te kunnen bieden. In deze tijd van klimaatverandering en toenemende milieu-effecten is die noodzaak groter dan ooit.
Machteloos en krachteloos
Juist die autonomie wordt met een constructie als in Waternet ondermijnd. Waterschap AGV is machteloos en krachteloos. Het heeft een eigen bestuur, maar géén eigen ambtenaren. Niet een! Alle waterschapstaken zijn ondergebracht bij Waternet.
Het waterschapsbestuur beslist over investeringen, maar het gaat niet over de uitvoering, het gaat zelfs niet over de exploitatie. Alle werkzaamheden zijn immers ondergebracht in de stichting Waternet. Het waterschapsbestuur heeft daardoor zelf geen beslissingen kunnen nemen over de IT. Het kan nu ook niet ingrijpen zoals de inspectie ILT doet, want het waterschap heeft zelf geen mensen in dienst. Het waterschapsbestuur kan zich dus ook niet publiek verantwoorden over de dingen die de stichting Waternet wel of niet goed doet.
Het Algemeen Bestuur van het waterschap heeft vorig jaar aangegeven dat het wil dat het waterschap meer als overheid functioneert. Het waterschapsbestuur wil ook graag samenwerken met andere gemeentes en andere drinkwaterbedrijven.
Van de regen in de drup
Het voorstel dat nu voorligt is opnieuw een stichting met alleen Amsterdam waarin alle medewerkers zijn ondergebracht en die taken uitvoert voor zowel het waterschap als de gemeente Amsterdam én een nieuw op te richten Amsterdamse drinkwater NV. Voor waterschap AGV is dit van de regen in de drup: niet een stichting met twee bazen, maar een stichting met drie bazen, en nog steeds geen eigen ambtelijk apparaat.
Waternet biedt niet de operationele zekerheid en prioritering die je van een modern waterschap mag verwachten. Het waterschap kan geen tegenmacht bieden en heeft geen eigenstandige bestuurskracht. Een overheid zonder ambtenaren, zonder uitvoeringsmacht, is geen overheid. Dit is niet in het belang en zelfs risicovol voor de inwoners van zowel het werkterrein van waterschap als die van een groot deel van de gemeente Amsterdam.