Op managementboek.nl verscheen een recensie van Jaap Peters. Lees de recensie hieronder of op managementboek.nl.


Voorbij de managementmaatschappij van Marjolein Quené is een ‘mindblower’ om maar met de deur in huis te vallen. Hans Achterhuis noemt het op de achterflap ‘een pijnlijk feest’ van herkenning.

Marjolein Quené legt in Voorbij de managementmaatschappij verbanden bloot waarvan je het bestaan altijd vermoedde, maar nooit kon benoemen (journalist Stevo Akkerman van Trouw). Dat helemaal waar, maar er is meer! Het boek verscheen in 2018 en de auteur is duidelijk populair bij de praatprogramma’s op YouTube (bijvoorbeeld De Nieuwe Wereld). Door de coronacrisis krijgt het boek, lijkt het, een tweede kans. Maar je moet de leeuw, zoals dat tegenwoordig heet, wel in de bek kijken. Dat is niet alleen lastig, maar ook gevaarlijk.

Marjolein Quené is historicus en bedrijfskundige. Ze schrijft het boek als historicus (feitelijk, nauwkeurig, met distantie) en met de ervaring en woorden van een bedrijfskundige die het allemaal aan den lijve heeft ondergaan (bijvoorbeeld de liberalisering van de energiesector). Dat maakt het boek ook zo bijzonder.
Ze beschrijft het allemaal met een minimaal aantal woorden, en die zijn zeer zorgvuldig gekozen. Ze maakte zich het managementjargon eigen, zonder het zelf te worden. Alleen al in dat opzicht een verademing en knap.

Het is een zeer mooi uitgegeven boek (Lemniscaat). Het heeft vier delen: Deel 1 begint bij McKinsey. De werkwijze van de oprichter James McKinsey (accountant) wordt uit de doeken gedaan: wat doen managers eigenlijk? Deel 2 gaat over de toepassing daarvan in organisaties, Deel 3 over de toepassing daarvan op de samenleving en Deel 4 biedt een escape, een nieuw perspectief. Zoals het een historicus betaamt sluit ze af met 40 bladzijden met voetnoten, casussen, afkortingen, een personenregister en een zakenregister.

Ze introduceert de figuur van de modelmanager. En die modelmanager heeft een bepaalde standaard ‘definitie van de situatie’ en die past hij/zij overal op toe: o.a. maak van diensten producten zo dat het allemaal makkelijker in geld is te definiëren en zodra het in geld is gedefinieerd is het weer simpel er een controlemiddel op toe te passen. Van enige menselijke maat is geen sprake, integendeel.

In Deel 3 wordt ook het New Public Management uit de doeken gedaan. De hele maatschappij is doordrenkt van het Amerikaanse neoliberalisme gekoppeld aan de toepassing binnen organisaties van ‘het geheim van McKinsey’. Ik ga dat hier niet verklappen. Dat is mooi huiswerk voor ambtenaren en Universiteiten die Bestuurskunde in hun programma hebben staan. En daarmee komt ze tot een belangrijke conclusie: wat we tot dusver voor ‘objectief’ hielden, blijkt in de praktijk dienstbaar aan die ‘onzichtbare politieke stroming’ die overal de schuld van krijgt: het neoliberalisme. Sinds 1982 in NL ingevoerd via marktwerking, liberalisering en privatisering. Politieke partijen hebben zich eraan gelaafd, ongeïnformeerd optimistisch hebben we bureaucraten vervangen door hun equivalent ‘de modelmanager’. Puntje van kritiek: de modelmanager is wel een erg abstract figuur, … je kunt dus makkelijk wegkijken en omstander blijven. ‘Zo ben ik niet’. Mijn vader zei ooit: ‘als je een brief niet adresseert komt hij niet aan’.

Voor de coronacrisis (februari 2020) zou er nog een parlementair onderzoek komen naar waar ‘de menselijke maat’ bij de uitvoeringsinstanties van de overheid was gebleven? Daar geeft Voorbij de managementmaatschappij wel een antwoord op. Voor nog geen 20 euro inclusief het geheim van McKinsey.

Recensie door Jaap Peters